Tibbi olarak pre-diyabet denilen `gizli seker´, diyabet öncesi anlamina gelir. Diyabet öncesi bu dönemdeki bireyler, gizli seker hastasi kabul edilir. Gizli sekerin, diyabete dönüsmemesi için bu kisilerin kilo vermesi, saglikli beslenmesi, egzersiz yapmasi ve endokrin uzmanina danismasi gerekir.
Tibbi olarak pre-diyabet denilen “gizli seker”, diyabet öncesi anlamina gelir. Diyabet öncesi bu dönemdeki bu bireyler, gizli seker hastasi kabul edilir. Yani bu durumun seker hastaligina dönüsmemesi için önlem alinabilecek dönemdir ve önemlidir, çünkü gizli sekeri olan kisiler seker hastasi olma ihtimali yüksek olan kisilerdir.
Gizli sekerin, seker hastaligina dönüsmemesi için bu kisilerin kilo vermesi, saglikli beslenmesi, egzersiz yapmasi ve endokrin uzmaninin önerecegi bazi ilaçlari kullanmasi gerekir.
Gizli seker hastasi olan bireyler yasam tarzlarini degistirerek diyabetli olmayi önleyebilir ve geciktirebilirler. Bazi çalismalara göre gizli sekeri olan birçok kiside 10 yil sonra tip 2 diyabet gelistigi saptaniyor. Bu bireyler diyabeti önleme programin aktarilarak yasam seklini degistirirlerse diyabet gelisme orani oldukça azalabiliyor.
Kalp hastaligi riski artiyor
Gizli sekeri olan bireylerde kalp ve damar hastaligi riski kan sekeri normal olan bireylere kiyasla 1.5 kat daha fazla diye bildiriliyor, bu oran diyabetli bireylerde ise 2 -4 kat daha fazla olabiliyor. Gizli sekeriniz varsa kalp ve damar hastaliklari yönünden de tedbirli olmaniz gerekiyor
Kimler risk altinda?
Vücut agirliginiz normalin üzerinde ise ve 45 yasin üstündeyseniz pre-diyabetli olup olmadiginizi ögrenmek için test yaptirabilirsiniz. Eger vücut agirliginiz normalse ve 45 yas civarinda iseniz testi yaptirmanin sizin için gerekliligini hekime danisabilirsiniz. 45 yasindan genç eriskinlerde ve sisman bireylerde diyabet ve pre-diyabet yönünden risk faktörleri önemlidir. Bu risk faktörleri: Yüksek tansiyon, düsük HDL - kolesterol düzeyi, yüksek trigliserid düzeyi, ailede diyabet varligi, gestasyonel diyabet, 4,5 kg üzerinde bebek dogumu öyküsüdür. Gizli seker saptanmamis olmasina karsin risk faktörlerine sahipseniz her üç yilda bir test yaptirmalisiniz. Eger gizli seker varsa tip 2 diyabetin tespiti için her bir - iki yilda bir test yaptirmaniz öneriliyor.
- Açlik kan sekeri 100 ile 126 mg/dl arasinda ise gizli seker tanisi için mutlaka bir endokrinoloji uzmani ile görüsün.
- Ancak açlik kan sekeri bazen normal yani 100 mg/dl’nin altinda oldugu halde OGTT denilen seker yükleme testi sirasinda 2. saat kan sekeri 140 -200 mg/dl arasinda çikmasi da sizde gizli seker olduguna isarettir.
Gizli seker süphesi uyandiran durumlar
- Devamli tatli yeme istegi, açlik ataklari, tatli krizleri
- Gebelikte kan sekerinin bozulmasi
- Son zamanlarda asiri kilo alma veya zayiflama
- Seker düsmeleri olmasi
- Gündüzleri uyuklama olmasi
- Öfkelenme, birden sinirlenme
- Terlemenin artmasi, gece terleme, gece bas terlemesi
- Halsizlik, yorgunluk, sikinti olmasi, psikolojik degisiklik
- Anne, baba veya kardeslerde seker hastaligi olmasi ve hizli kilo alma, agiz kurumasi, çok su içme, çok idrara gitme
Gizli sekeri olan nasil beslenmeli?* Saglikli beslenmeyi ögrenmeli ve bir beslenme uzmanina basvurmali.
* Karbonhidrat kaynaklarini ögrenmeli ve karbonhidrat alimini dengelemeli.
* Yedigimiz tüm karbonhidratlar sekere dönüsür, ancak kompleks karbonhidratlarin sekere parçalanma hizi yavas oldugundan kan sekerini daha geç ve daha yavas yükseltirler.
Basit karbonhidratlar: Çay sekeri, reçel, bal, marmelat, pekmez, hazir meyve sulari, pasta, kek, tatli, sekerli bisküvi, çikolata, helva gibi yiyeceklerdir.
Kompleks karbonhidratlar: Sebze, meyve (mümkünse kabuklu yenmeli) tam tahilli ekmek, kabuklu pirinç, bulgur pilavi, makarna, çorba, kuru baklagiller gibi yiyeceklerdir
*Proteinli besinlerde karbonhidratin sekere dönüsüp bagirsaktan kana hizli geçerek kan sekerini yükselt-mesini yavaslatir. Bu yüzden meyve ile birlikte proteinli besin yemek daha iyidir. Özellikle ara ögünler-de aç karnina meyve yenmemelidir. Meyve ile süt veya yaran veya findik veya pey-nir ekmek yenebilir.
* Ana ve ara ögün-lerle desteklenmis bir program olmali
* Karbonhidrat alimi ile birlikte yag alimi da kisitlanmali
* Dengeli beslenme ve egzersizle fazla kilolari vermeli
* Düzenli egzersiz yapilmali
* Alkol azaltilmali
* Light ve diyabetik ürünler kontrolsüz yenmemeli, çünkü light yogurdun içindeki yag miktari azdir, ancak kalorisi vardir. Diyabetik üründe seker olma-yabilir, ancak içinde bulunan un, yag veya meyve sekeri kan yaglarinin kontrol altina alinmasi için uygun olmayabilir. Yediginiz tüm miktarlarin size uygunlugunu mutlaka beslenme uzmanina danismaya çalisin.
